بررسی روایات بیماری فراگیر(مرگ سپید) در عصر ظهور

 

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا بین بیماری های فراگیر(مانند کرونا) و ظهور امام زمان(عج) رابطه ای وجود دارد؟در برخی روایات به وقوع برخی بیماری های گسترده و کشنده پیش از ظهور اشاره شده است. در این نوشتار به بررسی و تحلیل این روایات می پردازیم.

 

دو حدیث یکی از امیرالمومنین(ع) و دیگری از امام صادق(ع) به شیوع نوعی بیماری کشنده و فراگیر در آستانه ظهور حضرت حجت(ع) اشاره داشته و از آن به «مرگ سپید» تعبیر نموده اند.

حدیث اول

حدیث اول؛یعنی حدیث نقل شده از امیرالمومنین(ع)، توسّط نعمانی(م360) در کتاب «الغیبه» (ص277 و 278) و نیز شیخ مفید(م413) در کتاب «الارشاد»( ج‏2 ؛ ص372) وهمینطور شیخ طوسی(م460) در «الغیبه»(ص438) نقل شده است. پس از آنان نیز علی بن عیسی اربلی(م 692) در کتاب«کشف الغمه»(ج2/459) و در میان متاخّرین نیز علامه مجلسی(1110)در «بحار» (ج 52/ 211)از «الغیبه» شیخ طوسی به نقل این روایت پرداخته اند. بررسی اسناد این روایت بیانگر آن است که به دو طریق نقل شده است. یکی طریقی که نعمانی نقل کرده و دیگران با اندک تفاوتی (تصحیف ازدی به اودی) از او نقل نمودهاند و دیگری، طریقی که شیخ طوسی نقل کرده است.

بررسی سندی:

أَخْبَرَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ الرَّازِیّعَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِعَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَعْلَمِ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ‏ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع‏...

برخی از روایان و رجال این حدیث در هر دو طریق(مانند: عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْأَعْلَمِ الْأَزْدِیِّ یا الاودِیّ و پدرش در طریق نعمانی و مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ در طریق شیخ ) مجهول(ناشناخته) یا مهمل و برخی (مانند: مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ)ضعیف هستند. بنابراین سند حدیث ضعیف است.

متن روایت:

« بَیْنَ‏ یَدَیِ الْقَائِمِ مَوْتٌ‏ أَحْمَرُ وَ مَوْتٌ أَبْیَضُ وَ جَرَادٌ فِی حِینِهِ وَ جَرَادٌ فِی غَیْرِ حِینِهِ أَحْمَرُ کَالدَّمِ فَأَمَّا الْمَوْتُ الْأَحْمَرُ فَبِالسَّیْفِ وَ أَمَّا الْمَوْتُ الْأَبْیَضُ فَالطَّاعُونُ.»

ترجمه: پیش از ظهور قائم(عج)مرگی سپید و مرگی سرخ و [هجوم]ملخ هایی به رنگ خون، به هنگام و نابهنگام، روی می دهد. مرگ سرخ با شمشیر و مرگ سپید با طاعون است.

بررسی متن و دلالت آن با روایت بعدی مطرح خواهد شد.

 

حدیث دوّم

حدیث دوّم؛ یعنی حدیث نقل شده از امام صادق(ع)، از میان متقدّمین توسط شیخ صدوق(م 381) در کتاب «کمال الدین»( ج‏2 / ص655) نقل شده، علامه مجلسی نیز در بحار روایت را به نقل از کمال الدین آورده است(ط – بیروت، ج‏52 / ص207).

بررسی سندی:

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ[محمد بن الحسن ] عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ...

سند این حدیث صحیح است. راویان حدیث، همگی ثقه و امامی مذهب بود و سلسله راویان نیز متصل است.

متن حدیث:

‏ قُدَّامَ الْقَائِمِ ع مَوْتَانِ مَوْتٌ‏ أَحْمَرُ وَ مَوْتٌ أَبْیَضُ حَتَّى یَذْهَبَ مِنْ کُلِّ سَبْعَةٍ خَمْسَةٌ فَالْمَوْتُ الْأَحْمَرُ السَّیْفُ وَ الْمَوْتُ الْأَبْیَضُ الطَّاعُونُ.

ترجمه:

سلیمان بن خالد گوید:از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‌فرمود:پیش از قیام قائم علیه السّلام دو مرگ و میر عمومى رخ دهد، یکى مرگ سرخ و دیگر مرگ سپید،تا به غایتى که از هر هفت تن پنج تن برود.مرگ سرخ با شمشیر و مرگ سپید با طاعون است.

تحلیل سند احادیث ذکر شده:

صحت سند روایت دوم به نوعی ضعف سند روایت اول را جبران می کند و به طور کلی از حیث سند، موضوع مرگ سپید و مرگ سرخ را می توان پذیرفت. در ادامه دلالت روایات یاد شده و محتوای آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

بررسی دلالی(محتوایی) روایات

در بررسی دلالت و محتوای روایات یاد شده نکات زیر قابل توجه است:

1. واژه های «بین یدی» و «قُدّام» به معنای قبل و پیش می باشد. از نظر زمانی به هیچ وجه نمی توان مشخص کرد این قبل و پیش بودن چه قدر طول می کشد. خصوصا آنکه اگر توجه کنیم در برخی از روایات سقوط خلافت بنی عباس از علائم پیش از ظهور معرفی شده، حال آنکه چندین قرن از سقوط گذشته است(دقت کنید).
2. در روایت دوم میزان مرگ و میر ناشی از دو مرگ سرخ و سپید 5 نفر از 7 نفر ؛ یعنی بیش از 70 درصد از جمعیت جهان ذکر شده است! پذیرش این موضوع البته با دشواری هایی همراه است ولی امکان وقوع آن منتفی نیست. آمار درگذشتگان میلیونی ناشی از شیوع بیماری های مهلک و نیز جنگ های خونین مانند جنگ جهان دوم(که به تنهایی حداقل چهل و پنج میلیون کشته بر جای گذاشت) در طول تاریخ از استبعاد این موضوع می کاهد. خصوصا اگر این دو عامل با یکدیگر همراه شوند.

البته این استبعاد را شاید بتوان اینگونه نیز رفع و توجیه کرد که در روایات به بازه زمانی این اتفاق اشاره نشده و و وقوع چنین اتفاقی ممکن است در یک بازه زمانی طولانی مد نظر باشد.

3. مصداق مرگ سپید در این روایت «طاعون» معرفی شده است. طاعون در اصطلاح آن زمان با طاعون مصطلح در پزشکی معاصر و جدید متفاوت است. طاعون از نظر لغوی معادل «وبا» و به معنای بیماری عام و فراگیر آمده است(رک: ابن منظور در لسان العرب،ج13،ص267 ؛ خلیل بن احمد در العین، ج8،ص 418.( بنابراین طاعون قابل اطلاق بر هر بیماری مسری، فراگیر و کشنده می تواند باشد.
4. متن روایات از اشاره دقیق به زمانی خاص ساکت است، به همین دلیل در مواجهه با بیماری های فراگیر نمی توان دست به تطبیق زد و آن بیماری را از علایم حتمی و قطعی ظهور تلقی نمود.
5. باید توجّه داشت که غایت اصلی صدور چنین روایاتی از معصومین بیان علایم و نشانه ها نیست، هر چند که بیان نشانه ها نیز مد نظر باشد، بلکه ایجاد آمادگی و بصیرت در شیعیان در همه شرایط است. به دیگر سخن، هدف اصلی آن است که پیروان مکتب اهل بیت(ع) در سخت ترین شرایط نیز آمادگی انجام وظایف خود را داشته باشند و هیچ چیز انتظار واقعی و نصرت به امام عصر علیه السلام را تحت الشعاع خود قرار ندهد و امید در بدترین شرایط نیز تبدیل با یاس و نا امیدی نشود.
6. از سوی دیگر سنت ابتلاء، مومنان را به درجات والای پختگی، اخلاص و آمادگی خواهد رساند. به عبارت دیگر چنین تهدیدهایی، با اکسیر بصیرت و ایمان قابل تبدیل به فرصت های تاریخ ساز خواهد بود. رشد عیار انسانیت ما همان چیزی است که رکن ظهور حضرت صاحب الامر محسوب می شود.

حاصل سخن اینکه:

بنا براین در مواجهه با چنین رویدادهایی به جای تطبیق شتابزده و بی ثمر یا کم ثمر یا مضر، بسیار ضروری است که غایت اصلی ابتلاء الهی و کلام  معصومان علیه السلام که  همان تقویت ایمان، بصیرت و آمادگی است مد نظر قرار گیرد. اینها عوامل یا صفاتی هستند که موجب تعجیل در ظهور می شوند و این مطلوب خداوند سبحان و پیامبر عظیم الشان و خاندان مطهر ایشان است.

کرونا و امثال کرونا را، بدون آنکه به دنبال جذب بلا باشیم و با حفظ همه شرایط عقلی و عقلایی، بهتر است «محمل» ، «وجه حاجت» و «رساننده» به مقصود تلقی کنیم . چنین نگاهی ما را به هر آنچه می خواهیم خواهد رساند؛ «چون که صد آمد، نود هم پیش ماست!»

بسیار شایسته است که جامعه ما در شرایط کنونی که همه جهان با ویروس کرونا درگیر شده است، باتعمیق معرفت و ایمان و استقامت و پایداری و پرورش بیشتر ویژگی های اخلاقی و انسانی، مانند همیشه پیشتاز حرکت به سوی ظهور امام زمان علیه السلام باشد.

اَللّهُمَّ اِنّا نَرْغَبُ اِلَیْکَ فى دَوْلَةٍ کَریمَةٍ : تُعِزُّ بِهَا الاِْسْلامَ وَاَهْلَهُ ، وَتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَاَهْلَهُ ، وَتَجْعَلُنا فیها مِنَ الدُّعاةِ اِلى طاعَتِکَ ، وَالْقادَةِ اِلى سَبیلِکَ ، وَتَرْزُقُنا بِها کَرامَةَ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ !

 

 

-----------------------------------------------------------------

 

ما را در پیام رسان ایتا دنبال کنید:

@Alnnajm